Su 28 Abrile est sa Die de sa Sardigna, una ricurrèntzia istituida dae su Consìgiu Regionale cun sa Lege Regionale 14 cabudanni 1933, n° 44, chi dd'at nomenada “die de su pòpulu sardu”. Sa punna de custu provedimentu est de crèschere sa cussèntzia de s'identidade de s'Autonomia, chi si fundant in s'istòria e in sa cultura de su pòpulu sardu e de sa Sardigna totu.

Sa die isseberada est su 28 Abrile pro remonare is fatos de sa “die de s'atzapa”, s'ora prus avolotada de sa rebellia de su 1794 cando in Casteddu, pustis negadas dae su rei unas cantas propostas avantzadas dae de aristocràticos e burghesos isulanos pro su megioramentu de s'òrdine de guvernu, su populadu – ma su matessi acontessiat dae oras peri totu s'Ìsula - si fiat furriadu a is autoridades guvernativas e a is funtzionàrios sabàudos, pustis annos baliende su guvernu malu de s'economia, sa repressione polìtica e su cuntzentramentu de is incàrrigos pùblicos in manos piemontesas.

In cussa die de duas sèculos a oe, is sardos furriados aiant pinnigadu a paris su visurei Balbiano cun corte e funtzionàrios e ddos aiant acumpangiados a su portu pro ddos mandare a foras dae s'Ìsula, e cuddos torrados si nche fiant a Torinu. Is furriadas rivolutzionàrias aiant sighidu cun acadessimentos che a custos finas a is primos de su 1800.

De custos fatos, prus a is istùdios de is istòricos chi a ispissu faeddant de Sarda Rivolutzione, e una literadura abbundante chi dda ispricat, nos abarrat un'innu, “Su Patriotu Sardu a is Feudatàrios”, nòdidu finas “Barones sa Tirannia”. Est unu cumponimentu rivolutzionàriu e antifeudale chi aparat sa denùntzia contra su guvernu sabàudu de sa Sardigna iscritu dae Frantziscu Ignàtziu Mannu in su 1795, innu populare de sa cultura sarda, est divènnidu Innu Ufitziale de sa Regione Autònoma de Sardigna cun sa lege 4 maju 2018.

S'innu dd'aiant istampadu a s'iscuse e fiat devènnidu su càntigu de gherra de sos oponidores sardos, passende a s'istòria comente a "sa Marsigliese sarda". Su tràgiu est cussu de is Gosos, una melodia nàschida cun in is cantzones pro is santos, ca fiat fàtzile a reconnòschere dae su pòpulu e in is faeddos ddoe retumbant is ischemas de sa literadura tzivile illuminìstica.

Sa poesia, iscrita in otavas, contat 47 cambas pro 376 versos in su totu. 

Su primu versu puntat contras a sa prepotèntzia de is feudatàrios “is barones”, responsàbiles de mantènnere s'economia feudale, foras dae is tempos, e tando de s'istadu piedosu de s'ìsula ma non mancant is frastimos contra a is opressores piemontesos chi, comente iscriet su poeta, beniant a Sardigna pro dd'isfrutare isceti, lassende•nde•dda famida e chene nudda de s'ispartzire is isulanos, aici etotu comente s'Ispagna aiat fatu cun “is Ìndias”, nachi.

Su càntigu concruit cun una serrada forte chi est abarrada in sa memòria comuna finas pro s'immàgine acapiada a is traballos de masserìtzia e apretat su pòpulu a si furriare pro no istramancare s'ora giusta “cando si tenet su bentu est pretzisu bentulare”.

Innoe agatas totu su cumponimentu, iscritu in ortografia originale.

Innoe agatas sa lege chi at decraradu "Su Patriotu Sardu a su Feudatàriu"
Innu Ufitziale de sa Regione Autònoma de Sardigna

𝗗𝗔𝗘 𝗨𝗡’𝗔𝗥𝗧𝗜̀𝗖𝗨𝗟𝗨 𝗗𝗘 𝗠𝗔𝗥𝗜𝗢𝗡𝗔 𝗠𝗔𝗥𝗜𝗘𝗧 𝗘𝗦𝗦𝗜𝗗𝗨 𝗜𝗡 𝗦𝗔 𝗥𝗜𝗩𝗜𝗦𝗧𝗔 𝗖𝗔𝗧𝗔𝗟𝗔𝗡𝗔 𝗡𝗔𝗧𝗜𝗢𝗡𝗔𝗟𝗜𝗔

S’intervista, intitulada "Cando faeddas sardu, ses faeddende cun unu frade" contat s'esperièntzia de s’autora chi at atobiadu a Emanuele Pintus in su Liet International de su 2022, unu fèstival de is limbas minoritàrias. S'eventu fiat in Tønder, in Danimarca,una genia de Eurovision ma dedicadu a limbas minoritàrias. Pintus, originàriu de Sardigna, est unu de is partetzipantes e cantat acumpangiadu dae sa banda sua. In s'intervista, Pintus faeddat de sa mùsica chi faghet e de s'interessamentu po su fèstival, sutaliniende s'importu de rapresentare sa limba sua materna, su sardu.

Su grupu sonant in sa serada de gala, cumbinende elementos de sa mùsica traditzionale sarda cun su rock cuntemporàneu. S’ispetàculu insoro impressionat is ascurtadores tales chi retzint su prèmiu de su pùblicu, unu reconnoschimentu significativu a pustis de una cumpetitzione batalliada meda. In s'intervista, Pintus e is membros de sa banda chistionant fintzas de sa situatzione linguìstica in Sardigna, ponende a craru is disafios e is discriminatziones chi sa limba sarda at baliadu peri is annos.

Prus chi totu, si faeddat de unu sentidu negativu  assotziadu a sa limba sarda, cunsiderada, in fatu a is protzessos de natzionalizatzione italiana, comente a "barbàrica" o "gavatza".

Mancari totu, Pintus e is collegas suos sutalìniant s'importu de custodiare e avalorare sa limba sarda finas pro more de sa mùsica. Faeddant fintzas de su ruolu de is fèminas in sa mùsica sarda, cun sa presèntzia issoro semper prus afirmada sende contributu semper deghile e profetosu.

In fines, si chistionat de su disìgiu de Pintus e de sa banda sua de bìnchere su Liet International e de pigare a domo su prèmiu, no isceti comente a reconnoschimentu pro su talentu issoro, ma fintzas comente a unu messàgiu de orgòlliu e isperu pro sa Sardigna e pro totu is limbas minorizadas.

Acàpiu a sa pàgina originale:

https://www.nationalia.cat/entrevista/11603/quan-parles-sard-estas-parlant-amb-un-germa

Càstia innoe su Festival remonadu dae su canale YouTube:
https://www.youtube.com/watch?v=9_zRac73jJA&ab_channel=OmropFrysl%C3%A2n

Sa tzitade de Carbònia si cunfirmat una ofitzina de talentos. Paritzos alunnos de is iscolas tzitadinas ant superadu is semifinales de is Giogos Matemàticos 2024 e sunt lòmpidos a is finales natzionales tantu ispeddiadas. “Unu motivu de orgòlliu e cuntentu pro is pitzocos, pro is majores e pro is dotzentes, e finas elementu chi donat lustra a sa tzitade nostra in campu natzionale. Nos nde pregiamus cun is istudiantes pro su resurtadu mannu cunsighidu e ddis aporremus is bonas àuras pro is finales”, ant declaradu giuntos su Sìndigu Pietro Morittu e s'assessora a sa Pùblica Istrutzione Antonietta Melas.In sa minuda, 2 istudiantes de s'Istitutu Cumprensivu Deledda Pascoli, Tommaso Fadda e Caterina Soddu, ant a partetzipare a sa finale natzionale de Palermu, in programa su 19 Maggio 2024.

Norabbonas fintzas a Riccardo Salis (medàllia de prata) e Elisa Cocco (medàllia de brunzu).Pro cantu pertocat s'Istitutu Cumprensivu Satta, pro sa categoria P4, norabbonas pro su cunsighimentu de su de 2 postos de Amelie Tadaja e pro su de 3 postos de Asia Ghisu; pro sa categoria P5 1° postu pro Marco Serra, chi at a atzèdere a sa finale natzionale de Palermu de su 19 Maggio imbeniente.

Pro cantu pertocat is istitutos segundàrios de segundu gradu, Andrea Enrico Vella, de sa classe 3^ A de Informàtica de s'Istitutu de Istrutzione Superiora Angioy at superadu is semifinales de is Giogos Matemàticos - categoria L1 – fatas in Ceraxus e at a lòmpere a is finales prevìdidas in maju in Milanu in sa sede de s'Universidade Luigi Bocconi.

Pro s'Istitutu Amaldi-Gramsci 2° postos, in sa categoria individuale, pro Michele Tomasi de sa 4^ C, chi s'est distintu fintzas in is annos pretzedentes e at bintu, in su 2023, una medàllia de oro. In sa gara a iscuadras mistas si sunt classificados a su de 3 postos Michele Tomasi, Caterina Salaris, Gioia Potenza, Angelo Basciu, Francesca Secci, Maria Puddu e Francesco Contu.

A totus issos andant is norabbonas de s'Amministratzione Comunale de Carbònia.

Su Comunu de Carbònia

5 Aprile 2024

Sa poesia estemporànea (o cantu de sei) est unu gènere poèticu chi is versos si cumponet fatza a su pùblicu, movende dae temas propostos in s'ora de s'esibitzione.

Piessignos de importu sunt sa lestresa de pensare is faeddos, sa finesa, sa mètrica e sa craresa de sa cumponimentu.

In Sardigna etotu, giai dae s'antigòriu, custa moda de poetare si cumprit semper cun sa cantada, cun acumpangiamentu a boghes o a istrumentos musicales. Su cales is abilesas de cantu puru nde essint calidades de apretziare e de istudiare chi intrant in parte in su cumponimentu, arrichende•ddu.

In sa Sardigna de giosso (Sulcis e Campidanu meridionale) a sa gara poètica ddi narant “cantada” e a is protagonistas “cantadoris”. Sa cantada campidanesa si costumat a fàghere massimamente pro is festas religiosas o tziviles.

Is poetas sunt giai semper cuatru, sètzidos in cadiras in pitzus de su palcu, e cantant a turnu cunforma a un'òrdine tzìclicu. Su poeta chi ddis ispetat de cantare si nde pesat e si nch'acostat a su micròfonu pro cantare unu “mutetu”. Si girant unos 8-10 turnos, cun is cantadores cantende borta a borta. Pro cumprèndere bene s'isvilupu de sa cantada no est bastante su de cumprèndere bene su sardu.

Doe at duas chistiones de fundòriu:

1. Comente s'isvilupat s'argumentu de sa cantada

2. Comente est fatu unu mutetu

Chie si nch'acostat a una cantada chene ischire custas informatziones no at a renèssere a pònnere in fatu a sa gara cun craresa a puntu chi non dd'at a pòdere apretziare.

1. S'argumentu de sa cantada

A segunda de su modu chi est impostada sa cantada, si faeddat de “cantada a tema” o de “cantada a fini”.

In una cantada a tema, prus pagu fitiana, a ònnia cantadori s'assignat una parte chi issu depet impersonare, pesende paris cun is àteros poetas un'ispètzia de cummèdia improvisada.

In su casu de sa “cantada a fini” imbetzes sa cantada s'isvilupat movende dae un'argumentu, chi ònnia poeta nde esponet is cunsideros suos, e totu a fùrriu s'isvilupat de aici s'arresonada poètica.

S'argumentu ddu detzidet unu de is cantadoris, chi tando ddi narant fundadori e est su primu chi cantat incarrerende sa gara. Su puntu fundamentale est chi is àteros cantadoris connoschent s'argumentu a su primìtziu de sa gara isceti cun su primu mutetu de su fundadori: su mutetu de fundada o fundada. Su fundadori tenet fintzas su còmpitu de ghiare, unu giru in fatu a s'àteru, s'arresonu poèticu chi benit a si cumpònnere. Is interventos de is poetas duncas non sunt iscapiados s'unu dae s'àteru, ma depent sodigare unu filu lògicu pretzisu chi movet dae su primu mutetu e si serrat cun s'ùrtimu mutetu de sa gara. Aici si costumat a cumpònnere unu diàlogu (“s'intrèciu”) intre su primu cantadori e su de tres, e intre su segundu e su de bator.

Sa cantada “a fini obertu” e “a fini serrau”

un'àteru piessignu chi nd'ischertat sa gara campidanesa est chi s'argumentu non essit mai a craru, ma abarrat in suspu, in metàfora presentadu pro mèdiu de una immàgina allegòrica. Pro nàrrere, su fundadori podet propònnere a argumentu su contu de una prenda cuncordada a perdas apretziadas, pro sinnu de sa carriera artìstica sua, opuru podet cantare una fèmina in apretu, pro figurare sa limba sarda o s'economia italiana, o finas podet chistionare de 12 frades, pro is 12 meses de s'annu. Cunforma a cantu sa chistione siat crara si faeddat de “fini obertu” o “fini serrau”. Su fini s’averat cun s'ùrtimu mutetu de su fundadori.

2. Is istruturas fundamentales de is mutetos

Is maneras chi is poetas tenent de cantare sunt prus chi totu duas:

su mutetu a duos pees, bastante simpre. E su mutetu longu, prus traballosua cumpònnere. Totus e duos is cumponimentos s'ischertant in duas partes, chi si narant “sterrina” e “cobertantza”. S'una parte e s'àtera non tenet acàpiu in contu de sentidu: s'ùnicu elementu chi ddas crosat est sa rima. Is cantadoris arresonant pro mèdiu de sa “cobertantza”, mentres sa “sterrina” costumat a èssere iscapiada dae su filu de sa gara.

Duos esèmpios de mutetos in is immàginas in bassu.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Leturas Cunsigiadas: A Sa Moda Campidanesa de Paolo Bravi, ISRE 2010
Gràtzias a Francesco Capuzzi de s'Assòtziu Dianthus pro is informatziones e pro su traballu chi faghent a profetu de custa sienda manna de Sardigna.

Carca innoe  pro su situ de s'Istitutu  Etnogràficu de Sardigna
Carca innoe pro su canale YouTube  de Brabudu pro ascurtare unas cantas garas